W dniach 4 – 8 marca w Zespole Placówek Oświatowych w Zwierzynie trwał Tydzień Ekonomii z NBP pod hasłem przewodnim:  „ POLSKI ZŁOTY W OBIEGU OD 100 LAT – NBP i jego funkcja emisyjna.”

Polski złoty

Jak przebiegał proces ustanowienia waluty w niepodległym państwie polskim? Dlaczego doszło do odrodzenia złotego? Reforma walutowa i powstanie Banku Polskiego S.A. – odpowiednika NBP 100 lat temu. Jak dziś powstają polskie znaki pieniężne od projektu do monety i banknotu. Prawny status złotego. Dlaczego tylko Narodowy Bank Polski może emitować polskie znaki pieniężne? Czym jest system płatniczy i jaką rolę odgrywa w nim NBP?

Czym są pieniądze?

Trzy funkcje pieniądza ‒ pieniądz jako środek wymiany, akumulacji i jednostka obrachunkowa. Droga pieniądza z banku centralnego do portfela, czyli na czym polega cykl obrotu gotówkowego w Polsce? Jakie są cztery filary Narodowej Strategii Bezpieczeństwa Obrotu Gotówkowego?

Monety i banknoty powszechnego obiegu oraz kolekcjonerskie

Jakie są zasady użytkowania banknotów i monet w Polsce? Wielcy Polscy Ekonomiści i inne przykłady serii kolekcjonerskich NBP. Polskie monety i banknoty jako dzieła sztuki, zapis czasów i technologiczne osiągnięcie. O zabezpieczeniach i sposobach weryfikacji autentyczności banknotów i monet.

Lekcja z ekonomią

W ramach lekcji z ekonomią przeprowadzono cykl lekcji poświęconych tematowi „Polski złoty w obiegu od 100 lat – NBP i jego funkcja emisyjna” .  Do tematu przewodniego nawiązywały lekcje matematyki, historii i chemii. Zajęcia te miały charakter interdyscyplinarny , tzn. łączyły  tematykę ekonomii z innymi dziedzinami wiedzy.

Historia

Temat lekcji zrealizowano w oparciu o komiks Na tropach złotego oraz prezentacji Pieniądz w dziejach Polski. Uczniowie na wstępie zostali zapoznani z reformą skarbową przeprowadzoną przez Władysława Grabskiego w 1924 roku. Nauczyciel podkreślił, że w bieżącym roku obchodzimy stulecie powołania  Banku Polskiego i wprowadzenia złotego oraz zapoznał przy pomocy prezentacji z najważniejszymi kwestiami związanymi z pieniądzem na ziemiach polskich od X do XX wieku. Następnie uczniowie zostali podzieleni na grupy. Każda z nich otrzymała wydrukowany komiks, na podstawie którego miała stworzyć oś czasu z najważniejszymi zagadnieniami w historii pieniądza na przestrzeni wieków. Efektem pracy była prezentacja taśmy chronologicznej na ścianach gabinetu historycznego.

Lekcje matematyki zostały podzielone na dwie części.

W pierwszej części  nauczyciel przygotował pakiet zadań nawiązujących do tematu przedstawionego na lekcjach historii „Na tropach złotego” - czyli pieniądz w dziejach Polski. Uczniowie otrzymali kartę pracy i musieli zmierzyć się z zadaniami  nawiązującymi do denarów i oboli, a także talara Stanisława Augusta Poniatowskiego czy dukata miejskiego Zygmunta III Wazy wybitego w mennicy gdańskiej. Druga część lekcji została poświęcona numizmatyce. Nauczyciel zapoznał uczniów z tym pojęciem, poinformował, że  to wyjątkowe hobby, dzięki któremu odkryjesz bogactwo historii Polski i można spojrzeć na dzieje narodu z zupełnie nowej, pogłębionej perspektywy i to na wiele sposobów. Z jednej strony pasjonujące są monety numizmatyczne, które przed wiekami służyły jako środek płatniczy na ziemiach polskich . Z drugiej strony intrygującym świadectwem historii są pamiątkowe monety numizmatyczne oraz medale okolicznościowe, wybijane jako forma upamiętnienia ważnych postaci oraz symboli narodowych wybijany także współcześnie. Tworzone w ściśle limitowanych seriach, łączą wysoki kunszt artystyczny, najlepsze techniki mennicze i bogatą symbolikę, która także zachęca do zgłębiania wiedzy. Następnie nauczyciel przedstawił uczniom kilka numizmatów współcześnie emitowanych przez Narodowy Bank Polski . Wspomniał także o seriach kolekcjonerskich NBP, np. Wielcy Polscy Ekonomiści,  czy Dzieje złotego albo Zwierzęta Świata.

Chemia

Temat zajęć: Z czego składają się monety?

Przebieg zajęć:

1. Zapoznanie z prezentacją dotyczącą składu monet od 1995 roku do dnia dzisiejszego.
2. Doświadczenie:

Dokonaliśmy modyfikacji dostarczonego scenariusza zajęć. Podczas zajęć przygotowaliśmy dwie monety jednogroszowe (z 1999 i 2021 roku). Po dokładnym obejrzeniu i opisaniu wyglądu umieściliśmy je w osobnych zlewkach, zalewając je kwasem azotowym(V). obserwowaliśmy zmiany zachodzące w obu zlewkach. Następnie rozcieńczyliśmy powstałą mieszaninę z wodą i rozdzieliliśmy do czterech probówek (dwie probówki dla roztworu uzyskanego podczas reakcji każdej monety z HNO₃). Kolor roztworu świadczył o różnicy w składzie każdej z badanych monet. Do probówek dodaliśmy roztwór wodorotlenku potasu oraz amoniaku i obserwowaliśmy zmiany. Monety po opłukaniu wodą umieściliśmy w czystych zlewkach i dodaliśmy kwasu chlorowodorowego. W każdym etapie doświadczenia widoczne były różnice pomiędzy reakcjami i zjawiskami zachodzącymi w roztworach zawierających monety z inną datą bicia, świadczące o różnych stopach z jakich zostały wykonane.

Debata szkolna

Spotkanie odbyło się w 7 marca 2024 r.  Najpierw w  szkole Drużyna Ambasadorów Edukacji Ekonomicznej przedstawiła prezentację opisującą podstawowe funkcje NBP. Następnie uczniowie przeszli do Gminnej Bibliotece Publicznej w Zwierzynie. Tam dwie panie – przedstawicielki banku opowiedziały uczniom o roli Narodowego Banku Polskiego, w szczególności poinformowały i wytłumaczyły zgromadzonym trzy o podstawowe funkcje banku centralnego:

1. bank emisyjny– co oznacza, że jest emitentem banknotów i monet, z czym pośrednio związane jest wyłączne prawo banku centralnego do prowadzenia polityki pieniężnej, którą współcześnie rozumie się najczęściej jako politykę nakierowaną na  dbanie o wartość pieniądza przez wpływanie na wysokość stóp procentowych w gospodarce;
2.  banki banków – to z kolei znaczy, że działa na rzecz stabilności systemu finansowego, m.in. przez regulowanie płynności banków oraz zapewnienie sprawnego funkcjonowania systemu płatniczego;
3. bankiem państwa – w ramach tych zadań prowadzi rachunki instytucji publicznych i przeprowadza rozliczenia pieniężne na tych rachunkach oraz zarządza rezerwami dewizowymi państwa.

Wszystkie te funkcje pokazują, że bank centralny to jedna z kluczowych instytucji w każdej gospodarce. I nawet jeśli nie jest to bank, z którego usług – co do zasady – mogą korzystać osoby prywatne czy firmy, to efekty jego działań odczuwa każdy.

Następnie prelegentka opowiedziała także o emitowanych przez NBP banknotach i monetach. Zwróciła uwagę, że są to prawne środkiem płatnicze w Polsce, co oznacza, że są używane i powszechnie akceptowane przy dokonywaniu płatności na terenie Polski. Bank centralny to instytucja odpowiedzialna za prowadzenie polityki pieniężnej oraz emisję znaków pieniężnych mających na danym obszarze status prawnego środka płatniczego. Najważniejszym zadaniem większości banków centralnych jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Do zadań banku centralnego może również należeć organizowanie rozliczeń pieniężnych, nadzór nad systemem płatniczym, zarządzenie rezerwami walutowymi, obsługa budżetu państwa oraz regulowanie płynności banków. Bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej jest Narodowy Bank Polski.

Na koniec panie opowiedziały o obiegu pieniądza w gospodarce i  o  jego funkcjach.

Zwróciły uwagę, że pieniądz pełni w systemie gospodarczym kilka ważnych funkcji. Jest przede wszystkim miernikiem wartości towarów oraz środkiem, umożliwiającym dokonywanie jakichkolwiek transakcji. Jest też środkiem płatniczym, może być używany do gromadzenia oszczędności, wreszcie może ułatwiać wymianę międzynarodową.

Debata była przeprowadzona dla uczniów klas szóstych, siódmych i ósmych naszej szkoły.

Podczas debaty uczniowie byli bardzo aktywni. Młodzież chętnie podejmowała dyskusję na temat związany z pieniędzmi. Spotkanie zakończyło się quizem dla uczniów sprawdzającym przyswojenie przedstawionej wiedzy.

Warsztat uczniowski

Drużyna Ambasadorów Edukacji Ekonomicznej złożona z uczniów klasy siódmej przygotowała dwugodzinne warsztaty  dla swoich młodszych kolegów i koleżanek. Warsztaty były podzielone na dwie części. W pierwszej części grupa chłopców  opowiedziała  m. in.  o tym, że

emitentem polskich banknotów jest Narodowy Bank Polski. Ich produkcją zajmuje się  Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych Banknoty znajdujące się obecnie w obiegu pochodzą z serii „Władcy polscy”, która została wprowadzona w 1995 roku. W kwietniu 2014 r. banknoty zostały zmodernizowane, pojawiły się na nich nowe zabezpieczenia (wyjątek stanowi banknot 200 zł, którego zmodernizowana wersja została wprowadzona do obiegu w lutym 2016 roku). W lutym 2017 r. do obiegu wszedł natomiast całkowicie nowy banknot 500 zł. Stąd w obrocie gotówkowym funkcjonują zarówno banknoty zmodernizowane, jak również te starsze.

Następnie chłopcy pokazali zabezpieczenia znajdujące się na polskich banknotach, wykorzystując m.in. latarkę ze światłem ultrafioletowym. Elementy widoczne w świetle uv tonie  m.in. kwadrat z wartością nominalną banknotu i numeracja umieszczona po prawej stronie portretu władcy.

Następnie oglądając banknot pod światło - pokazali, że w ten sposób można zauważyć znak wodny przedstawiający portret władcy oraz cyfrowe oznaczenie nominału. To elementy, które powstają w czasie produkcji wstęgi papieru. Znak wodny jest rezultatem różnicy w gęstości masy papierniczej –nie jest zatem ani nadrukowany, ani wytłoczony.

Pokazali także  nitkę zabezpieczając, którą można zauważyć patrząc na banknot pod światło. Nitka ta, gdy ją obserwujemy, ma postać pionowej, ciemnej linii, na której widoczne są cyfry oznaczające nominał oraz skrót „zł”. Opowiedzieli także o zabezpieczeniu nazywanym „recto-verso”.

W prawym, górnym rogu przedniej strony banknotu znajduje się niewielkie, owalne pole, na którym widać fragmenty rysunku. Na odwrotnej stronie banknotu, w tym samym miejscu znajduje się taki sam owal z innym fragmentem. Patrząc na banknot pod światło elementy graficzne widoczne na obu stronach uzupełniają się, tworząc idealnie spasowaną koronę.

 W drugiej części dziewczęta z Drużyny Ambasadorów Edukacji Ekonomicznej przygotowały dwa filmy dostępne na stronie internetowej NBP dotyczące historii złotówki. Następnie  przygotowały quiz sprawdzający zapamiętane informacje dotyczący historii waluty polskiej.

Najlepsi zostali nagrodzeni słodkimi banknotami.

Podczas warsztatów uczniowskich dostępny był także kącik numizmatyczny, w którym prezentowane były banknoty z PRL, monety okolicznościowe i kolekcjonerskie emitowane przez NBP współcześnie.